Thuis bierbrouwen in 7 stappen

Misschien heb je wel een brouwkit cadeau gekregen of heb je besloten een nieuwe hobby te beginnen. Hoe dan ook: je wilt graag een bier brouwen. Tof! Brouwen is echt heel leuk om te doen en hoeft helemaal niet moeilijk te zijn. Hoe je ook brouwt, met ervaring of zonder, de stappen zijn in grote lijnen gelijk. In dit blog gaan we uit van de absolute basis. Ook geschikt voor de onervaren thuisbrouwer, met potten en pannen. Cheers!

Mooie apparatuur aanschaffen om te brouwen? Brouwsystemen als The Grainfather, Braumeister of een MiniBrew versimpelen het werk gigantisch. Deze installaties kun je bijvoorbeeld vooraf programmeren om de temperatuur vast te houden en ze hebben soms een ingebouwde filter voor het klaren van het bier.

Fun fact

Wist je dat huisvrouwen de oorspronkelijke thuisbrouwers zijn? Het water was vroeger niet te drinken, dus werd er bier van gebrouwen. Sommige vrouwen brouwden zo goed dat ze hun bier konden verkopen. Ze stelden hun huis open voor de verkoop van het bier en noemden dit de Public Houses. Ofwel: The Pubs!

Begin met een goed receptuur

Gooi niet zomaar van alles bij elkaar (zeker niet de eerste keer), maar begin altijd met een duidelijk receptuur. Wij geven jullie hierbij het recept voor 20 liter van onze eigen bieren. Brouw nu zelf onze Jan Naar de Maan of Matse IPA!

Welke receptuur je ook gebruikt, er gaat (vrijwel) altijd mout, hop, gist, water en suiker in. What else?

– Een schrootmolen (of geschrote mout)
– Een grote ketel of pan
– Een brouwzak of filtersysteem
– Roerspaan
– Thermometer
– Hydrometer (of SGMeter)
– Koeler (of koelsysteem)
– Gistingsvat met waterslot
– Flesjes, kroonkurken, kurkenzetter, hevelpomp

Schoner dan schoon

We kunnen het niet genoeg benadrukken: maak de boel – pannen, ketels, zeven én meetapparatuur – goed schoon! Schoon? Ja! Héél schoon! Goed schoonmaken kan bijsmaakjes voorkomen of, op z’n minst, tot een minimum beperken. Daarom is schoonmaken heel belangrijk tijdens alle stappen in het brouwproces. Na de kook (stap 6.) is het echter absolute noodzaak! Een infectie hoeft je bier niet altijd ondrinkbaar te maken, maar brengt wel ongewenste smaakjes. Ga niet aan de haal met gewoon afwasmiddel of zeep, maar koop een professionele cleaner. Deze zijn bij alle (online) brouwwinkels te verkrijgen en niet duur.

Stap 1: schroten

Het grof vermalen van de mout noemen we met een mooi woord ‘schroten’.Door het vermalen zorg je dat het zetmeel uit de kiemen van de mout straks goed kan worden opgenomen in het water. Let op: niet té fijn schroten! Probeer de kafjes zoveel mogelijk intact te houden. Die vormen tijdens de volgende stap een natuurlijk filterbed.

Stap 2: maischen

Jouw recept geeft aan hoeveel liter water je nodig hebt en op welke temperatuur dit moet koken. Het schroot van stap 1, gaan we nu namelijk vermengen met een x-aantal liters water op een bepaalde temperatuur. Meestal til je het water naar verschillende niveaus (traps), en voor de thuisbrouwer is het de grootste kunst is om de boel op die temperatuur vast te houden. Je kunt tijdens deze trappen ook extra stoffen als calcium-chloride, melkzuur of gypsum toevoegen. Deze stoffen regelen bijvoorbeeld de stabiliteit van het water, de balans in het bier of ze helpen om de zuurtegraad bij te sturen.

Hieronder delen we de meest voorkomende trappen:

1. Meestal breng je het water tijdens de eerste trap naar een temperatuur van 54-58 °C. Dit noem je het ‘inmaischen’ of de ‘eiwitrust’. Tijdens deze stap worden eiwitten in de mout afgebroken.2. Daarna breng je het geheel naar een temperatuur tussen de 61-68 °C, waar je het een half uurtje houdt. Hier wordt zetmeel omgezet in vergistbare suikers.3. Daarna is het tijd om de onvergistbare suikers uit de mout te halen. Dit doe je het best op een temperatuur van 73-78 °C. Een kwartier is meestal ruim voldoende.

Tip voor de beginnende thuisbrouwer: is de juiste temperatuur bereikt? Doe dan de deksel op je pan en zet het vuur uit. Je kunt de pan eventueel in dekens wikkelen om de temperatuur te bewaren. Een slaapliedje zingen om het je wort zo comfortabel mogelijk te maken, mag natuurlijk ook altijd.

Stap 3: klaren

Wat je nu hebt is een suikerrijke en plakkerige vloeistof. Er drijft alleen nog van alles in, en dat moet eruit! Een moderne brouwinstallatie filtert het brouwsel vaak voor je, maar voor de thuisbrouwer zonder deze technologie is een brouwzak optimaal. Deze zak doe je in de pan vóórdat je aan stap 2 (het maischen) begint. Lekker makkelijk, want: na het maischen til je de zak er gewoon uit.

Extra tip bij het klaren: laat nog wat water (op dezelfde temperatuur als je maisch) langs/over de zak lopen voor het meenemen van de laatste suikers en smaken.

Stap 4: koken en koelen

Voor het koken is het belangrijk om het soortelijk gewicht (SG) te meten. Dit doe je door een maatcilinder te vullen met het wort en er een hydrometer in te laten dobberen. Lees de waarde op het oppervlak af en schrijf deze op.

Nu heb je wort! En die wort gaan we koken. Tijdens de kook voeg je de eerste hop toe voor een fijne bitterheid aan het bier. Tegen het einde van de kooktijd is het goed om nog eens de SG-waarde te meten met de hydrometer. Zorg wel dat de wort in je cilinder is afgekoeld voordat je gaat meten. Is de waarde nu ineens veel hoger of juist lager dan het recept aangeeft? Dan kun je water toevoegen of de wort juist nog wat langer koken om wat van het volume te laten verdampen.

Maak ook alvast ruimte om te koelen. Het brouwsel moet hierna zo snel mogelijk afkoelen. Hoe sneller je koelt, hoe minder kans op infecties. Wort koelen kan op verschillende manieren. Een brouwinstallatie is voorzien van leidingen waar je koud water doorheen pompt.Ben je met pannen in de weer? Zet je pan in de gootsteen gevuld met ijskoud water.

Let op: volg je onze recepten? Bij ons eigen bier voegen we op twee momenten hop toe: meteen bij aanvang van het koken en vijf minuten voor het einde van de kook. Dit doen we wanneer de temperatuur is gezakt naar 80 °C. Stop met koelen en laat de hop er 15 minuten inzitten. Dit noemen we de hopstand.

Stap 5: gisten

Het is tijd om het gekoelde brouwsel over te hevelen in een gistvat. Wort op kamertemperatuur in een vat; dat vormt een goede basis voor de volgende stap: gisten. Qua uiterlijk en geur is het niet het meest sexy ingrediënt, maar het zorgt wel voor superzwoele smaken in je bier. De gist zet de suikers uit je wort om in alcohol. Ook ontstaat er een reactie tussen de wortzuren en de alcohol waarbij fruitige ‘esters’ en pittig-kruidige ‘fenolen’ worden gevormd. Dit zijn belangrijke geur- en smaakmakers!

Let op: zorg dat je wort niet warmer is dan 19-20 °C als je de gist toevoegt! Daarvan kan de gist (gedeeltelijk) afsterven. Draai na het overhevelen en de toevoeging van het gist het – tot de helft afgevulde – waterslot op het vat. Als het goed is, gaat dit waterslot al snel borrelen. Een teken dat de gist zijn werk doet en koolzuurgas creëert.

Voor ons eigen bier maken we weleens gebruik van ‘Koud-/Drooghoppen’ (Dry hopping). We voegen dan, op verschillende dagen, nog extra hop toe aan het vergistende bier. Dit zorgt voor meer fruitige en frisse smaken en aroma’s. Voor de thuisbrouwers niet altijd mogelijk, maar als je de temperatuur kunt regelen van het vergistingsvat, is het na een week aan te raden om de temperatuur naar 24°C te brengen. Uiteindelijk is een cold-crash waarbij het bier op 1°C  staat ook aan te raden. Gebruik hiervoor bijvoorbeeld een grote koel- of vrieskast waarbij de temperatuur in te stellen is.

Stap 6: bottelen

Na een week (of twee bij zwaardere bieren), is het gist neergedaald en je waterslotvat stilgevallen. Niet schudden dus met het vat 😉

Neem wat van het vergiste bier in een maatcilinder en gebruik de hydrometer om opnieuw het SG te meten. De waarde zal veranderd zijn na de vergisting, de vaste deeltjes (suikers) zijn opgegeten door het gist en hebben plaatsgemaakt voor alcohol. Dat waardeverschil vertelt je het alcoholpercentage. De rekensom voor het alcoholpercentage is als volgt: begin SG – eind SG x 0,135 = het alcoholpercentage.
Let wel: eenmaal gebotteld produceert het bier altijd nog een klein beetje extra alcohol.

Het is tijd om te bottelen!

Gooi een schepje suiker in het flesje (ongeveer 1,5 gram per flesje van 0,33) en gebruik een hevelpomp om de (zeer goed schoongemaakte!) flesjes af te vullen. Ook mogelijk: voeg een heel klein beetje bottelgist (F2 gist) aan je brouwsel voor rondere en smaken en aroma’s in het bier. Los dit gist op in lauw water en voeg een heel klein beetje toe tijdens het afvullen.

Kurk de flesjes met een kroonkurkapparaat en draai de flesjes een keer rond. Doordat de bottelsuiker wordt vermengd met het bier wordt er koolzuur geproduceerd. Helaas moet je nog wel even wachten met het drinken. Een extra maand op de fles is gebruikelijk en doet wonderen voor de balans en smaak in het bier!

Zet je gebottelde bier op een koele en donkere plek, en geef het tijd en rust. Open een maand later je eerste bier en proef je eigen creatie! Smaak het nog wat vlak? Geef het bier dan wat langer de tijd om te vergisten op fles.

Ben je aan het thuis brouwen? Tag ons op Instagram of Facebook, we volgen je graag!

Cheers!

P.s. Wil je na het lezen van deze blog beter leren brouwen? Bezoek dan The Craft Beer Academy!